Đau thần kinh tọa là gì: Khái niệm, nguyên nhân, điều trị

25

Đau thần kinh tọa là một trong những vấn đề sức khỏe phổ biến hiện nay, đặc biệt là ở những người trưởng thành. Tình trạng này không chỉ gây ra khó chịu mà còn ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng Mixterfos khám phá chi tiết về đau thần kinh tọa là gì, nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị hiệu quả.

Khái niệm đau thần kinh tọa

Đau thần kinh tọa là tình trạng xảy ra khi dây thần kinh tọa, một dây thần kinh lớn nhất trong cơ thể, bị chèn ép hoặc kích thích. Dây thần kinh này bắt nguồn từ phần dưới của cột sống, chạy xuống qua hông, mông và chân. Khi bị tổn thương, người bệnh thường cảm thấy đau nhói, tê bì vùng lưng dưới, hông, mông và chân. Tình trạng này thường gặp ở những người trên 30 tuổi hoặc những người có công việc đòi hỏi phải ngồi lâu hoặc nâng vật nặng.

• Ước tính có khoảng 40% người trưởng thành sẽ trải qua cơn đau thần kinh tọa ít nhất một lần trong đời.
• Tỷ lệ mắc bệnh tăng theo độ tuổi, đặc biệt là ở độ tuổi từ 40 đến 50.
• Nam giới và nữ giới có tỷ lệ mắc bệnh tương đương.

Tác động của đau thần kinh tọa

Khi đau thần kinh tọa xuất hiện, nó không chỉ đơn thuần là cảm giác đau đớn mà còn có nhiều tác động tiêu cực đến đời sống hàng ngày của người bệnh. Những cơn đau dữ dội, có thể lan từ lưng dưới xuống chân, khiến cho việc di chuyển trở nên khó khăn. Người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi, hạn chế hoạt động thể chất, thậm chí là không thể tham gia vào các hoạt động xã hội mà họ yêu thích. Điều này dẫn đến tình trạng căng thẳng tinh thần, giảm chất lượng cuộc sống và có thể gây ra các vấn đề tâm lý như lo âu và trầm cảm.

Mối liên hệ giữa đau thần kinh tọa và lối sống

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng lối sống cũng có ảnh hưởng lớn đến sự xuất hiện của đau thần kinh tọa. Những người làm việc văn phòng với thời gian ngồi nhiều giờ liên tục có nguy cơ cao mắc phải tình trạng này. Bên cạnh đó, việc thiếu vận động, không tập thể dục đều đặn cũng là yếu tố góp phần làm tăng khả năng xuất hiện đau thần kinh tọa.

Chính vì vậy, việc duy trì một lối sống lành mạnh, kết hợp giữa làm việc và nghỉ ngơi, tập thể dục thường xuyên là rất quan trọng để phòng ngừa tình trạng đau thần kinh tọa.

• Theo thống kê từ Đại học Harvard, khoảng 40% người sẽ trải qua đau thần kinh tọa ít nhất một lần trong đời, với tỷ lệ cao nhất ở độ tuổi 30 đến 60.
• Tại Anh, tỷ lệ mắc bệnh được báo cáo là 3,1% ở nam giới và 1,3% ở nữ giới. Ở Phần Lan, con số này là 5,3% ở nam và 3,7% ở nữ. 
• Khoảng 80% các trường hợp đau thần kinh tọa là do bệnh lý đĩa đệm chèn ép vào rễ thần kinh tọa.

Nguyên nhân gây đau thần kinh tọa

Đau thần kinh tọa có thể phát sinh từ nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng chủ yếu liên quan đến các vấn đề về cột sống. Việc nhận diện đúng nguyên nhân sẽ giúp cho quá trình điều trị được hiệu quả hơn.

Thoái hóa đĩa đệm

Thoái hóa đĩa đệm là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra đau thần kinh tọa. Các đĩa đệm giữa các đốt sống có vai trò như “đệm” giúp giảm sự va chạm giữa các xương. Khi các đĩa đệm này bị hao mòn do tuổi tác hoặc áp lực từ các hoạt động hàng ngày, chúng có thể mất nước và trở nên mỏng đi, dẫn đến tình trạng chèn ép lên dây thần kinh tọa.

Khi bị thoái hóa, người bệnh thường cảm thấy đau nhói ở vùng lưng dưới, có thể lan xuống hông và chân. Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng này có thể trở nên nghiêm trọng hơn, gây ra các hậu quả lâu dài như yếu cơ hoặc rối loạn chức năng đường ruột.

Thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm xảy ra khi lớp ngoài của đĩa đệm bị rách, cho phép nhân nhầy bên trong thoát ra ngoài. Khi điều này xảy ra, nhân nhầy có thể chèn ép lên dây thần kinh tọa, gây ra đau nhói. Tình trạng này thường gặp ở những người trẻ tuổi, đặc biệt là những người lao động nặng hoặc tham gia vào các hoạt động thể thao mạnh mẽ.

Người bệnh có thể cảm thấy đau dữ dội, khó kiểm soát việc di chuyển. Trong trường hợp nghiêm trọng, thoát vị đĩa đệm có thể cần phải phẫu thuật để giải phóng áp lực lên dây thần kinh.

Hẹp ống sống

Hẹp ống sống là tình trạng có thể xảy ra do lão hóa hoặc các bệnh lý khác, dẫn đến việc ống sống nơi chứa dây thần kinh trở nên hẹp lại. Khi ống sống bị hẹp, các dây thần kinh có thể bị chèn ép, gây ra triệu chứng đau thần kinh tọa. Bệnh nhân thường cảm thấy đau và tê bì khi đứng lâu hoặc đi bộ, điều này khiến cho việc di chuyển trở nên rất khó khăn.

Cách điều trị cho tình trạng này có thể bao gồm thuốc giảm đau, vật lý trị liệu hoặc trong trường hợp nghiêm trọng hơn thì cần can thiệp phẫu thuật để mở rộng ống sống.

Triệu chứng của đau thần kinh tọa

Triệu chứng của đau thần kinh tọa rất đa dạng và có thể thay đổi tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng đau. Việc nhận biết sớm các triệu chứng sẽ giúp cho người bệnh có thể kịp thời đến bác sĩ điều trị.

Đau nhói ở vùng lưng dưới

Một trong những triệu chứng dễ nhận thấy nhất của đau thần kinh tọa chính là cơn đau nhói ở vùng lưng dưới. Cơn đau này có thể xuất hiện đột ngột và dữ dội, kéo dài từ một vài phút đến vài giờ. Đau có thể lan xuống hông, mông và chân, ảnh hưởng đến khả năng di chuyển của người bệnh.

Khi cảm thấy đau nhói, nhiều người thường tìm cách tự chữa trị bằng cách nghỉ ngơi hoặc sử dụng thuốc giảm đau. Tuy nhiên, nếu cơn đau tiếp diễn, người bệnh cần phải tìm kiếm sự tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa để xác định nguyên nhân và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

Tê bì hoặc ngứa ran

Ngoài cơn đau nhói, người bệnh cũng có thể trải qua cảm giác tê bì hoặc ngứa ran ở chân và bàn chân. Tình trạng này thường là dấu hiệu cho thấy dây thần kinh tọa đang bị chèn ép. Sự tê bì có thể đi kèm với cảm giác yếu cơ, khiến cho việc đi lại trở nên khó khăn hơn.

Nếu triệu chứng này kéo dài, người bệnh nên đến gặp bác sĩ để có những xét nghiệm cần thiết nhằm xác định nguyên nhân và đưa ra kế hoạch điều trị đúng đắn.

Khó khăn trong việc di chuyển

Khi đau thần kinh tọa xuất hiện, việc di chuyển có thể trở nên cực kỳ khó khăn. Người bệnh thường gặp khó khăn trong việc đứng dậy, đi bộ hoặc giữ thăng bằng. Cảm giác đau và tê bì có thể làm cho người bệnh dễ bị ngã, điều này tiềm ẩn nhiều rủi ro và có thể dẫn đến chấn thương.

Do đó, nếu bạn là người mắc phải tình trạng này, hãy chú ý đến những dấu hiệu cảnh báo và tìm kiếm sự chăm sóc y tế kịp thời để tránh những biến chứng không đáng có.

Chẩn đoán bệnh thần kinh tọa

• Chẩn đoán đau thần kinh tọa dựa trên các triệu chứng lâm sàng và kết quả khám thực thể.
• Các xét nghiệm hình ảnh như chụp X-quang, MRI hoặc CT scan có thể được sử dụng để xác định nguyên nhân gây bệnh.

Cách điều trị đau thần kinh tọa

Điều trị đau thần kinh tọa cần phải được thực hiện một cách toàn diện để đạt được hiệu quả tốt nhất. Tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của cơn đau, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp.

• Khoảng 80% bệnh nhân đau thần kinh tọa có thể tự khỏi trong vòng 6 tuần mà không cần điều trị đặc biệt.
• Khoảng 20% bệnh nhân đau thần kinh tọa cần phẫu thuật.
• Tỷ lệ tái phát đau thần kinh tọa là khoảng 20-30%.

Điều trị bảo tồn

Phương pháp điều trị bảo tồn thường là lựa chọn đầu tiên cho những người mắc phải đau thần kinh tọa. Đây là phương pháp không xâm lấn, tập trung vào việc giảm đau và cải thiện chức năng mà không cần đến phẫu thuật.

Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Y học Việt Nam đã đánh giá hiệu quả của phương pháp nắn chỉnh cột sống kết hợp với điện châm và hồng ngoại trong điều trị đau thần kinh tọa. Kết quả cho thấy, sau 15 ngày điều trị, nhóm bệnh nhân áp dụng phương pháp này có sự cải thiện rõ rệt về mức độ đau (theo thang điểm VAS), tăng phạm vi vận động (nghiệm pháp Schober), và cải thiện chức năng sinh hoạt hàng ngày so với nhóm đối chứng.

Thuốc giảm đau

Sử dụng thuốc giảm đau như ibuprofen hoặc paracetamol là cách hiệu quả để giảm đau và viêm. Đối với những trường hợp đau nặng hơn, bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm đau mạnh hơn như opioid hoặc các loại thuốc chống viêm không steroid (NSAID). Việc tuân thủ đúng liều lượng và hướng dẫn của bác sĩ là rất quan trọng để tránh gặp phải tác dụng phụ không mong muốn.

Chườm nóng hoặc lạnh

Chườm nóng hoặc lạnh có thể giúp giảm đau hiệu quả. Chườm lạnh giúp làm co mạch máu và giảm sưng, trong khi chườm nóng giúp tăng lưu lượng máu đến khu vực bị tổn thương, làm dịu cơ bắp và giảm đau. Thời gian chườm thông thường khoảng 15-20 phút mỗi lần và có thể thực hiện nhiều lần trong ngày.

Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi chức năng và giảm đau. Các chuyên gia vật lý trị liệu sẽ thiết lập chương trình tập luyện riêng cho từng bệnh nhân, nhằm cải thiện sức mạnh cơ bắp, linh hoạt và khả năng vận động.

Một nghiên cứu khác được đăng trên ResearchGate đã khảo sát hiệu quả của phương pháp điện châm kết hợp với kéo giãn cột sống thắt lưng trong điều trị đau thần kinh tọa do thoát vị đĩa đệm. Kết quả cho thấy phương pháp này giúp giảm đau, cải thiện chức năng vận động và giảm mức độ chèn ép rễ thần kinh, được xác nhận qua hình ảnh cộng hưởng từ (MRI).

Điều trị can thiệp

Nếu các phương pháp điều trị bảo tồn không mang lại kết quả, bác sĩ có thể xem xét các phương pháp điều trị can thiệp như tiêm thuốc giảm đau hoặc phẫu thuật.

Tiêm thuốc giảm đau

Tiêm corticosteroid vào khu vực xung quanh dây thần kinh tọa có thể giúp giảm viêm và đau. Phương pháp này thường được thực hiện dưới hướng dẫn của siêu âm hoặc fluoroscopy để đảm bảo độ chính xác. Mặc dù tiêm thuốc có thể đem lại hiệu quả nhanh chóng, nhưng người bệnh cũng cần thảo luận với bác sĩ về các rủi ro và lợi ích trước khi tiến hành.

Phẫu thuật

Trong những trường hợp nghiêm trọng mà các phương pháp điều trị khác không hiệu quả, phẫu thuật có thể là lựa chọn cuối cùng. Phẫu thuật thường bao gồm việc loại bỏ một phần của đĩa đệm hoặc giải phóng áp lực lên dây thần kinh tọa. Quyết định phẫu thuật cần được cân nhắc kỹ lưỡng, vì đây là một biện pháp xâm lấn và có thể dẫn đến nhiều rủi ro.

Phòng ngừa đau thần kinh tọa

Phòng ngừa luôn là cách tốt nhất để tránh khỏi mọi tình trạng bệnh lý, trong đó có đau thần kinh tọa. Một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả có thể thực hiện như sau:

Duy trì tư thế đúng

Tư thế đúng khi ngồi hoặc đứng không chỉ giúp giảm áp lực lên cột sống mà còn giảm thiểu nguy cơ mắc phải các vấn đề liên quan đến thần kinh tọa. Khi ngồi, hãy giữ lưng thẳng và sử dụng ghế có hỗ trợ lưng. Nếu công việc của bạn yêu cầu phải ngồi lâu, hãy cố gắng đứng dậy và đi lại ít nhất một lần mỗi giờ.

Tăng cường sức mạnh cơ bụng và lưng

Các bài tập tăng cường sức mạnh cho cơ bụng và lưng có thể giúp hỗ trợ cột sống, giảm áp lực lên dây thần kinh tọa. Hãy tham khảo ý kiến chuyên gia hoặc huấn luyện viên để lựa chọn các bài tập an toàn và hiệu quả. Việc tập luyện thường xuyên không chỉ giúp cơ bắp khỏe mạnh mà còn giúp cải thiện sức khỏe tổng thể.

Giảm cân

Nếu bạn thừa cân hoặc béo phì, việc giảm cân có thể giúp giảm áp lực lên cột sống và giảm nguy cơ đau thần kinh tọa. Một chế độ ăn uống cân bằng kết hợp với việc tập thể dục thường xuyên sẽ hỗ trợ bạn trong việc đạt được và duy trì cân nặng lành mạnh.

Tránh các hoạt động có thể gây hại cho lưng

Hạn chế các hoạt động có thể gây căng thẳng cho lưng, chẳng hạn như nâng vật nặng hoặc xoắn người quá mạnh. Nếu công việc của bạn yêu cầu phải nâng vật nặng, hãy luôn sử dụng kỹ thuật đúng, gập đầu gối và sử dụng sức mạnh của cơ chân để nâng, tránh gồng mình và làm tổn thương lưng.

Biến chứng của đau thần kinh tọa

Nếu không được điều trị kịp thời, đau thần kinh tọa có thể gây ra một số biến chứng nghiêm trọng. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn làm suy giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Đau mãn tính

Một trong những biến chứng phổ biến nhất của đau thần kinh tọa là đau mãn tính. Nếu tình trạng đau kéo dài, người bệnh có thể cảm thấy đau liên tục, ảnh hưởng đến cả sinh hoạt và công việc hàng ngày. Đau mãn tính không chỉ làm người bệnh khó chịu mà còn gây ra nhiều vấn đề tâm lý như lo âu và trầm cảm.

Yếu cơ và rối loạn chức năng

Yếu cơ là một biến chứng nghiêm trọng khác của đau thần kinh tọa. Khi dây thần kinh tọa bị chèn ép, cơ chân có thể yếu đi, dẫn đến khó khăn trong việc di chuyển và dễ bị ngã. Ngoài ra, đau thần kinh tọa có thể gây ra rối loạn chức năng đường ruột hoặc bàng quang, khiến cho người bệnh gặp khó khăn trong việc kiểm soát việc đi tiểu hoặc đại tiện.

Lời khuyên từ chuyên gia

Nếu bạn đang gặp phải các triệu chứng của đau thần kinh tọa, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Điều quan trọng là phải xác định nguyên nhân gây đau và áp dụng phương pháp điều trị phù hợp.

Những ai có tiền sử đau lưng, thoát vị đĩa đệm hay có lối sống ít vận động nên chú ý theo dõi các triệu chứng và thực hiện các biện pháp phòng ngừa cần thiết. Hãy nhớ rằng việc chăm sóc sức khỏe không chỉ là trách nhiệm của bác sĩ mà còn là của chính bản thân mỗi người.

Kết luận

Đau thần kinh tọa là gì là một câu hỏi quan trọng mà nhiều người cần tìm hiểu. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị sẽ giúp bạn kiểm soát tình trạng này và cải thiện sức khỏe của mình. Hãy trao đổi với bác sĩ để nhận được những lời khuyên và hướng dẫn phù hợp với tình trạng của bạn, từ đó có thể ứng phó một cách hiệu quả với đau thần kinh tọa – Mixterfos